Rozpowszechnienie
Badania naukowe wskazują, że depresja starcza występuje u 15-30% osób powyżej 65 roku życia, natomiast liczba ta znacząco wzrasta u pacjentów umieszczonych w instytucjach, sięgając 35-77%. Powyższe liczby szokują, biorąc pod uwagę fakt, że w populacji ogólnej, depresja może dotknąć w ciągu życia zaledwie 10% osób.
Objawy
Depresja starcza jest obszarem zaniedbanym, ponieważ część jej symptomów bardziej przypomina objawy starzenia się niż typową depresję. Przykładem takich dolegliwości są:
- spowolnienie psychoruchowe,
- problemy z pamięcią i uwagą
- zmęczenie, osłabienie
- bóle mięśni
- narzekanie i hipochondria
Obecne są jednak także bardziej typowe objawy takie jak:
- obniżony nastrój,
- apatia,
- brak apetytu
- utrata dotychczasowych zainteresowań
- drażliwość
- zaburzenia snu
Przyczyny
Jako najczęstszą przyczynę depresji starczej uważa się samotność, alienację oraz poczucie braku sensu życia. Jako kolejne wymienia się natomiast niedołężność, zły stan zdrowia lub śmierć bliskich osób. W innych przypadkach może być to spowodowane zmianami neurodegeneracyjnymi w mózgu, związanymi np. z demencją. Podczas gdy niektóre z nich mogą być niezależne od rodziny i otoczenia, psychospołeczny aspekt depresji u osób starszych może być w dużym stopniu kontrolowany i modyfikowany przez bliskich.
Zagrożenia
Depresję starczą może spotęgować brak zainteresowania ze strony rodziny oraz poczucie bycia niepotrzebnym. Nierozpoznanie depresji starczej może natomiast doprowadzić do przedwczesnej śmierci z powodu zaostrzenia objawów dotychczasowych chorób przewlekłych oraz zwiększenia ryzyka samobójstwa. Wbrew powszechnej opinii, próby samobójcze występują częściej w grupie 65+ niż u osób młodych, a blisko połowa tych prób kończy się śmiercią. Depresja starcza nie jest zjawiskiem łatwym do zdiagnozowania, ponieważ osoby, których ona dotyka rzadziej uskarżają się innym na najbardziej znane objawy depresji, takie jak obniżony nastrój, niska samoocena, uczucie bezwartościowości czy poczucie winy. Natomiast apatia, objawiająca się utratą zainteresowań, zmęczeniem oraz wycofaniem z aktywności jest mylnie uważana przez bliskich za typowy objaw starości. W przypadkach, gdy nasz bliski nie odczuwa obniżenia nastroju, a dominuje u niego apatia oraz zaburzenia snu mówimy o depresji maskowanej (ukrytej).
Sposoby leczenia
W celu podwyższenia nastroju oraz redukcji innych objawów depresyjnych stosuje się leczenie farmakologiczne oraz psychoterapię. Farmakoterapia osób starszych będzie miała inny przebieg niż osób młodszych ze względu na odmienną farmakodynamikę oraz farmakokinetykę związaną z procesem starzenia się. Musi ona również uwzględniać zażywanie innych leków związanych ze współwystępującymi chorobami przewlekłymi. Skuteczność leczenia depresji przez psychiatrę nie jest jednak mniejsza niż u osób młodych. Istotnym jest natomiast traktowanie depresji starczej w sposób holistyczny. Efekt farmakoterapii powinien zostać dodatkowo wzmocniony przez psychoterapię. Za najbardziej skuteczne nurty terapeutyczne dla omawianej grupy społecznej uznaje się terapię interpersonalną, wspierającą jak również terapię egzystencjalną oraz schematów. Bardzo ważnym elementem powrotu do zdrowia jest również aspekt społeczny. Utrzymywanie regularnego kontaktu z bliskimi, poczucie bycia potrzebnym oraz brak wykluczenia stanowią pancerz ochronny, zmniejszający ryzyko wystąpienia depresji starczej oraz przyspieszający postępy terapii.
PAMIIĘTAJ!
Twój kontakt ze starszą osobą, zainteresowanie, które jej poświęcasz jak również życzliwość oraz obecność mają bardzo duży wpływ zarówno na jej zdrowie psychiczne jak i rozwój przewlekłych chorób somatycznych. Gdy jednak zauważasz u swojego bliskiego niepokojące objawy, umów go na konsultacje z psychologiem. Jeżeli jesteś zainteresowany/a aby spotkanie z psychologiem odbyło się w domu Twojego bliskiego, zapoznaj się z naszą ofertą wizyt domowych oraz przeczytaj w jaki sposób psycholog pomaga osobom starszym.
Bidzan, L. (2011). Depresyjne zaburzenia nastroju u osób w wieku podeszłym. Medycyna Wieku Podeszłego, 1(1), 31-41.
Chalise, H. N. (2014). Depression among elderly living in Briddashram (old age home). Advances in Aging Research, 2014.
Rachel, W., & Turkot, A. (2014). Psychoterapia pacjentów depresyjnych w starszym wieku stosowana na psychogeriatrycznym oddziale stacjonarnym i dziennym. Psychoterapia, (4).
Shrestha, K., Ojha, S. P., Dhungana, S., & Shrestha, S. (2020). Depression and its association with quality of life among elderly: An elderly home-cross sectional study. Neurology, Psychiatry and Brain Research, 38, 1-4.
Anna Maria Sobczak
Założycielka, Psycholog młodzieży i dorosłych, Psychoterapeutka