Stres kojarzy nam się z czymś przykrym i niechcianym. Poniekąd słusznie, ponieważ może spowodować nieprzyjemne reakcje organizmu oraz zachowania, które obniżają jakość naszego życia. Jednak nie zawsze musi tak być. Brak jakiegokolwiek stresu lub dreszczyku emocji przejawia się nudą i brakiem motywacji, podczas gdy jego nadmiar skutkuje zmęczeniem, atakiem paniki lub wypaleniem zawodowym. Dobrze obrazuje to poniższe kontinuum:
Znudzenie 
lekkie pobudzenie skupiona uwaga i motywacja zmęczenie panika wypalenie zawodowe
2 rodzaje stresu – dobry i zły
Dystres (szkodliwy stres)
- Negatywnie wpływa na jakość życia
- Przytłacza, zaburza koncentrację i obniża jakoś wykonywanej pracy
- Gdy utrzymuje się zbyt długo zaczyna rzutować na wszystkie obszary życia
Dystres wpływa na:
1. Sposób myślenia
Będąc pod wpływem stresu jesteśmy podatni na zniekształcenia poznawcze, np. wyolbrzymianie, widzenie świata w czarno białych barwach lub zawężony obraz sytuacji. W rezultacie przekłada się to gorsze radzenie sobie z sytuacjami stresowymi oraz obniżoną zdolność do znajdowania rozwiązań.
2. Przeżywanie emocji i poziom motywacji
Duży poziom stresu działa demotywująco, a negatywne emocje, które są z nim związane przyczyniają się do częstszych wybuchów oraz dużego rozdrażnienia. Paradoksalnie, potrafią nas również spowolnić, a nawet zahamować. Jest to powodem, dla którego w ekstremalnych sytuacjach, wymagających ucieczki lub szybkiej reakcji niektórzy „zamarzają” i nie potrafią się ruszyć z miejsca.
3. Relacje interpersonalne
Stres sprawia, że jesteśmy niecierpliwi, rozdrażnieni, wybuchowi, a nawet agresywni, co nie wpływa dobrze na kontakty z innymi ludźmi. Wzrost poziomu stresu wpływa również negatywnie na życie seksualne, powodując problemy z erekcją lub anorgazmie.
4. Zasoby poznawcze, mowa i zachowanie
Stres powoduje zaburzenia koncentracji uwagi, pogorszenie pamięci oraz wyników w nauce. Zawęża również pole naszego widzenia, powoduje nadpobudliwość ruchową oraz chaotyczne wypowiadanie się. Ponadto, można zaobserwować tiki nerwowe oraz czynności nawykowe takie jak ssanie kciuka, obgryzanie paznokci.
5. Zdrowie
Podwyższony poziom stresu zaburza między innymi pracę układu hormonalnego, odpornościowego, krwionośnego oraz pokarmowego. Na co dzień powoduje dolegliwości somatyczne takie bóle głowy, brzucha, biegunki lub wymioty. Najbardziej widocznymi objawami stresu związanymi z naszym ciałem są również przyspieszone tętno, kołatanie serca, suchość w jamie ustnej oraz wzmożone pocenie się.
6. Sposób odżywiania się
Najczęściej stres wiąże się z obniżonym apetytem, natomiast może przejawiać się również tendencją do objadania się. W innych przypadkach stres skutkuje jadłowstrętem lub neofobią (niechęcią do spożywania różnorodnych pokarmów o różnym smaku oraz konsystencji).
W rezultacie, długotrwały stres może doprowadzić do zaburzonej relacji z jedzeniem.
7. Higienę snu
Stres wpływa na sen w wieloraki sposób. Może przejawiać się problemami z zaśnięciem, częstym wybudzaniem się oraz budzeniem się parę godzin przed budzikiem. Może również powodować koszmary senne oraz bezsenność. Deficyty snu lub jego niska jakość zaburzają natomiast procesy poznawcze, powodują rozregulowanie emocjonalne oraz zwiększają nerwowość.
8. Stosowanie używek
Istnieje kilka sposobów radzenia sobie ze stresem. Jednym z nich, który jest najmniej zdrowy jest styl unikowy, który bardzo dobrze obrazuje ucieczka w używki. Zażywane substancje wpływają na biochemię naszego organizmu poprzez zmianę produkcji neuroprzekaźników i skutkując działaniem stymulującym lub uspokajającym. Do grupy stymulantów należą papierosy, kofeina zawarta w kawie, coli lub napojach energetycznych, jak również amfetamina i kokaina. Substancjami sedującymi (uspokajającymi) są natomiast alkohol, marihuana, morfina lub leki na uspokojenie. Najczęściej stosowanymi są hydroksyzyna lub leki oparte o benzodiazepiny jak np. Xanax.
Czy wiesz, że…
Oprócz wybuchowości i zastygania w miejscu istnieje jeszcze inna, nietypowa, reakcja na stres – nieadekwatny atak śmiechu, mający na celu rozładowanie napięcia.
Eustres
- konstruktywny stres
- odczuwamy silną motywację i energię do działania
Korzyści eustresu:
1. Fizyczne odprężenie – w przeciwieństwie do napięcia, który towarzyszy przy dystresie.
2. Poczucie siły wewnętrznej – poczucie bycia naładowanym energią i mocą.
3. Poczucie zasobności – uczucie, że dam sobie radę z przeciwnościami losu i uda mi się czegoś dokonać.
4. Korzystna forma psychofizyczna – odpowiedni poziom energii, brak senności, nadmiernego zmęczenia oraz bólów.
5. Wyostrzona uwaga – nie rozpraszają Cię drobne dystraktory, jesteś zdolny/a do tzw. flow, które sprawia, że możesz „zatopić się” w wykonywanej czynności.
6. Wysoki poziom motywacji – mniej prokrastynujesz i bardziej Ci się chce. Potrafisz snuć ambitne plany na przyszłość i czujesz, że się powiodą.
7. Ukierunkowanie na zadanie – nie zamartwiasz się, szukasz rozwiązania swojego problemu i myślisz bardziej zadaniowo. Potrafisz być bardziej ukierunkowana/y na cel i jego osiągnięcie.
Ogółem stres jest bardzo przydatną informacją odnośnie naszego funkcjonowania. Zawiadamia nas o tym, że znajdujemy się w niebezpieczeństwie, zarówno tym związanym z utratą życia, jak i pracy lub osoby bliskiej. W innych przypadkach motywuje nas do działania i sprawia, że mamy siłę, aby sięgać w życiu po to na czym nam zależy. Gdy jednak jego poziom jest zbyt duży, zaczyna istotnie obniżać jakość naszego życia. Jeżeli stres zaczyna Cię przytłaczać, skontaktuj się z nami a pomożemy znaleźć Ci odpowiedniego specjalistę.
Anna Maria Sobczak
Założycielka, Psycholog młodzieży i dorosłych, Psychoterapeutka