Świadomość własnych deficytów w zdrowiu psychicznym stanowi kamień milowy, jednak jest dopiero początkiem drogi do szczęścia i dobrego samopoczucia, zatem warto od początku iść w dobrym kierunku. Wbrew powszechnej opinii, zakres pracy psychiatry, psychoterapeuty i psychologa pokrywa się ze sobą w niewielkim stopniu lub nawet wcale.
MITEM jest stwierdzenie, że którakolwiek z powyższych usług jest bezwarunkowo lepsza od innej. Przykładowe błędne opinie:
„Najlepszy jest psychiatra, ponieważ jest lekarzem.”
Prawda: Wykształcenie medyczne zdecydowanie wzbogaca wiedzę na temat zdrowia psychicznego, jednak nie jest jego podstawą. W końcu prawidłowe funkcjonowanie opiera się na interakcji ciała i psychiki. Więcej informacji o kompetencjach i zakresie pracy psychiatry znajdziesz poniżej.
„Leczenie farmakologiczne jest najskuteczniejszą formą pomocy, ponieważ medycyna jest obiektywna i konkretna”
Prawda: Medycyna jest rzeczywiście obiektywną nauką, jednak psychiatria jest trochę bardziej subiektywna. Przede wszystkim jeden lek może doskonale działać na jedną osobę a kompletnie nie sprawdzać się dla innej i dopiero po wielu próbach udaje się skutecznie dobrać leczenie farmakologiczne.
„Najbardziej efektywna jest psychoterapia. Pogłębiona, regularna i długotrwała pomoc jest najbardziej wartościowa.”
Prawda: Psychoterapia może przynieść ogromne korzyści, jednak nie jest ona potrzebna każdej osobie, która uskarża się na złe funkcjonowanie psychiczne. Nierzadko krótkoterminowa pomoc psychologa może się okazać o wiele lepsza.
„Psycholog tylko słucha, pociesza i doradza. To samo może zrobić dobry przyjaciel.”
Prawda: Jeżeli czujesz, że tak jest to oznacza, że trafiłeś na kiepskiego psychologa… Dobry, doświadczony psycholog posiada wachlarz umiejętności i może zaoferować Ci o wiele więcej niż życzliwy przyjaciel.
Powyżsi specjaliści zajmują się różnymi aspektami ludzkiej psychiki i funkcjonowania, dlatego warto wybrać tego, który będzie najlepiej dopasowany do Twoich potrzeb. Z doświadczenia jednak wiem, że macie problemy z opisaniem zakresu ich pracy i kompetencji. Poniżej znajdziecie najważniejsze informacje oraz wskazówki na co warto zwracać uwagę przy ich wyborze.
Psychiatra
Skończył 6-letnie studia medyczne i 5-letnią specjalizację. Zajmuje się leczeniem farmakologicznym oraz stawianiem diagnozy. Psychiatra identyfikuje i nazywa choroby i zaburzenia psychiczne na podstawie medycznej klasyfikacji ICD (International Statistical Classification of Diseases). Lekarz psychiatra może wystawić zwolnienie lekarskie oraz wprowadzić leczenie farmakologiczne i to odróżnia go od innych specjalistów.
Warto dodać, że niektórych zaburzeniach psychicznych leczenie farmakologiczne jest absolutnie konieczne. Przykładem są choroby w głównej mierze dziedziczone genetycznie, takie jak schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa lub depresja endogenna. W powyższych przypadkach leki umożliwiają funkcjonowanie i spowalniają patologiczne zmiany zachodzące w mózgu. W innych sytuacjach, leki nie są najskuteczniejszą formą pomocy, a jedynie najszybszą. Najczęściej jest to terapia krótkoterminowa, która stabilizuje stan pacjenta na tyle, aby mógł przepracować swoje problemy z psychoterapeutą lub psychologiem.
Psychiatra dopytuje się o Twoje życie, aby ustalić czy potrzebujesz leków oraz czy Twoje trudności są charakterystyczne dla jakiegoś konkretnego zaburzenia psychicznego. Wsparcie psychologiczne oraz wspólne próby rozwiązania Twoich problemów nie są w zakresie jego obowiązków.
UWAGA: Leczenie farmakologiczne bywa bardzo pomocne, ale w części przypadków jest niewystarczające. Leki mogą uspokoić i podnieść nastrój, jednak nie pomogą uporać się z problemami związanymi z innymi ludźmi, pracą, trudną przeszłością lub postrzeganiem samego siebie (!)
Lekarze psychiatrzy czasami są również psychoterapeutami, ale nie zawsze ma to miejsce.
Psychoterapeuta
Ukończył 2 lub 4 letnią szkołę Psychoterapii po tym jak uzyskał wykształcenie wyższe na innym kierunku. Klasycznie psychoterapeuta jest także psychologiem lub psychiatrą, jednak taki tytuł może uzyskać w Polsce również pielęgniarka, nauczyciel, absolwent resocjalizacji a nawet prawnik i ekonomista. Wynika to z faktu, że aktualnie do takich szkół psychoterapii mogą się zapisać osoby z wykształceniem medycznym oraz społecznym (do którego nauczyciel, prawnik i ekonomista się zaliczają).
Psychoterapeuta stara się ustalić 3 kwestie:
- Co doprowadziło do powstania zaburzenia psychicznego (etiologia)
- W jaki sposób czynnik etiologiczny doprowadza do zaburzenia (patogeneza)
- Jakie są objawy tego zaburzenia
Charakter pracy psychoterapeuty oraz dynamika sesji terapeutycznej są mocno uzależnione od nurtu, w którym się szkolił jednak generalnie, psychoterapeuta dąży do zmiany dysfunkcjonalnych zachowań oraz cech osobowości klienta, które skutkują objawami psychopatologicznymi takimi jak lęk, depresja czy agresja.
Długość leczenia jest uwarunkowana powodem zgłoszenia na terapię, jednak zazwyczaj trwa od pół roku do kilku lat. Psychoterapia jest więc procesem długoterminowym. Spotkania terapeutyczne odbywają się regularnie, minimum raz w tygodniu i mają formę sesji indywidualnych lub grupowych.
UWAGA: Psychoterapia może zdziałać wiele dobrego, jednak wciąż nie jest ona złotym środkiem. Nie tylko nie jest zalecana dla każdego, ale również nie każdy kto przeżywa kryzys psychologiczny potrzebuje od razu długoterminowej pomocy psychoterapeuty.
Psycholog
Ukończył 5-letnie studia magisterskie. Zakres jego obowiązków i kompetencji zależy od obszaru, w którym pracuje. Istnieją psycholodzy transportu, kliniczni, sądowi, dziecięcy, rehabilitacyjni oraz wielu innych. Na studiach wszyscy z nich zyskują jednak kompetencje w zakresie wsparcia psychicznego, poradnictwa psychologicznego i psychoedukacji. Niektórzy psycholodzy specjalizują się również w interwencji kryzysowej.
Psycholog pomaga przepracować trudne emocje oraz wypracować strategie działania mające na celu uporanie się z aktualnym kryzysem. Pełnowartościowa pomoc ogranicza się do kilku, maksymalnie kilkunastu spotkań, także jest to z reguły usługa krótkoterminowa. Psycholog nie posiada kompetencji do prowadzenia psychoterapii.
Anna Maria Sobczak
Psycholożka, Pedagożka